Plan Urządzenia Lasu - Leśna Biblia

Pierwszą, automatyczną refleksją było… Jak inaczej nazwałbym Plan Urządzenia Lasu (PUL)? Szukanie odpowiedzi nie zajęło wiele czasu, a nawet odpowiedź od razu wpadła mi do głowy „Leśna Biblia” – tak to jest to! I nagle kolejne pytania… Czym jest? Jak wygląda? Co zawiera? Kiedy się ją tworzy? Po co ona Leśnikom? Po co ona lasowi?

W Polsce jest około 430 nadleśnictw i każde z nich posiada swoją „Leśną Biblię”. Pozwolę sobie opowiedzieć więcej o tym dokumencie przytaczając przykład Nadleśnictwa Jastrowie, którego jestem pracownikiem. Tak się składa, iż w momencie pisania artykułu Jastrowie jest w trakcie prac nad nowym Planem Urządzenia Lasu na lata 2024-2033. Tak! „Leśną Biblię” opracowuje się na okres dziesięciu lat i dla Nadleśnictwa Jastrowie jest to już siódme z kolei urządzanie lasu.

Opracowanie Planu Urządzenia Lasu rozpoczyna się od prac taksacyjnych. Taksacją nazywamy działania opisujące drzewostany, czyli mniejsze, jednolite fragmenty lasu. Osobami wykonującymi te czynność są taksatorzy, którzy określają między innymi takie cechy jak: wiek, obecny skład gatunkowy, budowa piętrowa, jakość, ilość drewna na 1ha i co najważniejsze wskazują jakie działania leśnicy powinni podejmować, aby stale pielęgnować i polepszać jakość obecnych zasobów drzewnych pod względem przyrodniczym, ochronnym, społecznym oraz gospodarczym. Pracownicy nadleśnictw zobowiązani są do wykonania i przestrzegania w cyklach 10-letnich wskazówek zawartych w „Leśnej Biblii”. 

Myśląc o dokumencie jak określiłem wyżej Plan Urządzenia Lasu prawie każdemu przed oczami pojawia się kartka papieru formatu A4. Mając jednak na uwadze przykład Nadleśnictwa Jastrowie, którego powierzchnia leśna to około 18tys. ha, z około 700 oddziałami leśnymi, w których średnio jest po kilkanaście wydzieleń-odpowiadających odrębnym drzewostanom opisy taksacyjne mogą przyjąć formę nawet kilku tomów ksiąg. A to jeszcze nie wszystko… W skład „Leśnej Biblii” wchodzą jeszcze min.: Elaborat, Program Ochrony Przyrody i szereg opracowań mapowych. Elaborat opisuje obecną oraz historyczną sytuację leśną nadleśnictwa na przełomie wszystkich lat istnienia. Program Ochrony Przyrody (POP) organizuje ochronę najcenniejszych przyrodniczo fragmentów lasów. W prawodawstwie polskim występuje 10 form ochrony przyrody i na terenach Lasów Państwowych występują wszystkie prócz Parków Narodowych, a są to: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, sieć Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, oraz ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. 

Jedną z kluczowych informacji zawartych w „Leśnej Biblii” wynikającą z taksacji jest etat cięć. Etatem nazywamy łączna do pozyskania na terenie nadleśnictwa miąższość drewna. Etat podzielony jest na użytkowanie rębne oraz przedrębne. Wielkość pozyskania zawsze jest mniejsza od przyrostu niezależnie czy ujmiemy ją w okresie jednego roku czy 10 lat.

Sporządzaniem „Leśnej Biblii” zajmują się wyspecjalizowane podmioty zewnętrzne, z których największym jest Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej z dwunastoma oddziałami w kraju. Prace Urządzeniowe wykonuje się dla nadleśnictw na zlecenie Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych.

Tworząc Plany Urządzenia Lasu leśnicy i urządzeniowcy nie zapominają o opinii społeczeństwa. Obecnie nadleśnictwa przykładają wielkiej staranności do tworzenia „Lasów o zwiększonej funkcji społecznej”, a sam projekt PUL poddawany jest konsultacjom społecznym. 

Po wykonaniu wszystkich prac oraz formalnych czynności projekt „Leśnej Biblii” przekazywany jest do Ministra właściwego do spraw środowiska w celu zatwierdzenia. Zatwierdzenie Planu Urządzenia Lasu.

„Leśna Biblia” jest dokumentem najwyższej rangi dla nadleśnictw, nastawionym na planowanie przyszłości lasów, stałe i zrównoważone gospodarowanie zasobami drzewnymi przy zachowaniu bogactwa i różnorodności przyrodniczej i krajobrazowej.

Warto nadmienić, iż publicznym odzwierciedleniem Planów Urządzenia Lasu wszystkich nadleśnictw w Polsce jest projekt Lasów Państwowych w postaci „Banku Danych o Lasach” (BDL). BDL jest ogólnie dostępny w postaci strony internetowej, która zawiera zestawienia statystyczne oraz interaktywne leśne mapy (link: https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/).

Maciej Kozieł 

Nadleśnictwo Jastrowie