Aby przeczytać komentarze obu stron, prosimy o przejście na stronę nr 2 artykułu
Posiedzenie Sądu Apelacyjnego miało miejsce w piątek, 13 maja. Poniżej prezentujemy szczegółowe uzasadnienie podjętej decyzji oraz komentarze obu stron postępowania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Zażalenie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.
Nie jest słuszne stanowisko Sądu Okręgowego co do konieczności zastosowania w sprawie środków właściwych dla ochrony dóbr osobistych wnioskodawcy w postaci przeprosin i zasądzenia odpowiedniej kwoty na cel społeczny. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że zakwestionowane przez Sąd sformułowania w ulotce naruszały dobre imię wnioskodawcy. W ocenie Sądu dane dotyczące kosztów wynagrodzenia w zestawieniu z zarzutami dotyczącymi zadłużenia gminy, podatków, marnotrawienia wody i bezrobocia, miały na celu przedstawienie wnioskodawcy jako niekompetentnego i przepłacanego urzędnika, co godzi w jego dobre imię.
Sąd I instancji niekonsekwentnie pominął jednak, że zawarte w ulotce treści dotyczące zadłużenia gminy, podatków i bezrobocia uznał w innym fragmencie uzasadnienia za wypowiedzi wartościujące, które nie podlegają ocenie z punktu widzenia prawdy lub fałszu. Przepis art. 35 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy, nie pozwala wymierzać jakiejkolwiek sankcji za rozpowszechnianie opinii, komentarzy, wniosków czy ocen, które stanowią element debaty publicznej, szczególnie aktywnej przed wyborami lub referendum. Tym samym dla oceny podważonych przez wnioskodawcę wypowiedzi, jako naruszających dobra osobiste, nie może mieć decydującego znaczenia, że zostały ujęte w kontekście innych nieprzychylnych wypowiedzi o działalności burmistrza Krajenki.
Przepis art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy o referendum lokalnym pozwala na nakazanie przeproszenia pomówionego, co terminologią nawiązuje do art. 212 § 1 k.k., w którym mowa o pomówieniu innej osoby o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści, przyjmujące często formę przeprosin oraz zapłata odpowiedniej sumy na cel społeczny są natomiast środkami ochrony przewidzianymi na wypadek naruszenia dóbr osobistych w postaci m. in. czci (art. 23 w zw. z art. 24 § 1 k.c.). Argumentacji ku temu dostarcza także brzmienie stosownych przepisów ustawy z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. 2011, nr 21, poz. 112), w której, w art. 111 § 1 pkt 5 przewidziano żądanie nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone. Zważywszy, że nie sposób doszukać się jakichkolwiek argumentów natury systemowej, które miałyby różnicować sankcje wprowadzone za działania w toku kampanii wyborczej oraz kampanii referendalnej, należy przyjąć, że żądanie przeprosin może być uwzględnione wyłącznie w przypadku naruszenia dóbr osobistych zainteresowanego.
W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób było doszukać się naruszenia dóbr osobistych wnioskodawcy w rozpowszechnianych twierdzeniach o kosztach utrzymania burmistrza oraz o marnotrawieniu części pozyskiwanej wody, i to niezależnie od prawdziwości tych informacji. We wniosku nie zawarto żadnej argumentacji na rzecz stanowiska, że wypowiedzi te podważają zaufanie do burmistrza w opinii publicznej i pomawiają go o nieprawidłowe działania w ramach sprawowanej funkcji, jedynym zaś poparciem dla żądań wniosku był zarzut nierzeczowej krytyki oraz konieczność ograniczenia podobnych wystąpień uczestnika w przyszłości. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było to wystarczające dla zastosowania środków ochrony dóbr osobistych.
Wynagrodzenie burmistrza zgodnie z obowiązującym prawem nie jest wynikiem jego autonomicznej decyzji, a należy do kompetencji rady gminy, która w tym zakresie podejmuje uchwałę, o czym stanowi art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2016, poz. 446) i art. 8 ust. 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. 2014, poz. 1202). Z tego względu ujawnienie nadmiernego nawet uposażenia burmistrza nie jest równoznaczne z pomówieniem go o naganne postępowanie i nie może skutkować naruszeniem jego dóbr osobistych.
W ocenie Sądu Apelacyjnego stwierdzenie o marnotrawieniu wody mieści się natomiast w dopuszczalnych ramach debaty o sprawach gminy, w której stawianie tez i zarzutów, limitowane w warunkach przedwyborczych na zasadach określonych w szczególnych przepisach o kampanii wyborczej i referendalnej, odbywa się na ogólnych zasadach przewidzianych w prawie cywilnym. Regułą obowiązującą przy ocenie naruszenia dóbr osobistych osób sprawujących funkcje publiczne jest konieczność znoszenia przez nie krytyki o większym nasileniu, ostrzejszej w formie, stanowiącej nieunikniony element dysputy politycznej (wyrok SN z 14 stycznia 2015 r., II CSK 296/14, LEX nr 1659223). W tym kontekście stawianie zarzutów niegospodarności, w niniejszej sprawie wyrażającej się, jak można domniemywać, w nienależytym nadzorze nad działalnością zakładu budżetowego gminy, nie może być limitowane obawą przed pomówieniem osoby publicznej o niewłaściwe postępowanie i obawą przed związaną z tym sankcją. Z tych względów Sąd Apelacyjny również w tym zakresie nie dopatrzył się bezprawnego naruszenia dóbr osobistych wnioskodawcy, które uzasadniałoby przeprosiny.
W okolicznościach sprawy nie było także podstaw do nakazania uczestnikowi wpłacenia kwoty 3.000 zł na rzecz organizacji charytatywnej. Zważywszy, że zarzuty naruszenia dóbr osobistych były bezzasadne, wniosek okazał się słuszny wyłącznie ze względu na dwie nieprawdziwe informacje zawarte w ulotce. Zakazanie jej publikowania dostatecznie realizuje cel postępowania i chroni prawidłowość referendum, toteż inne środki prawne przewidziane w katalogu art. 35 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, winny legitymować się stosownym uzasadnieniem wynikającym z okoliczności sprawy. Wbrew stanowisku wnioskodawcy za zastosowaniem środka, o którym mowa w art. 35 ust. 1 pkt 5 cytowanej ustawy, nie przemawia potrzeba zagwarantowania, aby uczestnik w przyszłości bardziej ważył słowa. Wolność wypowiedzi stanowi bowiem najistotniejsze dobro prawne, które w sprawach rozpoznawanych w niniejszym trybie, podlega ochronie i koliduje z koniecznością zapewnienia prawidłowego przebiegu kampanii referendalnej. Konieczność zastosowania względem uczestnika sankcji pieniężnej nie wynika z jego uporczywego działania, z naruszenia kwestionowaną publikacją dóbr osobistych wnioskodawcy, ani z istotnej skali jego działań. Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał wniosek o nakazanie uczestnikowi wpłacenia kwoty na rzecz instytucji charytatywnej za bezzasadny.
W świetle powyższego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie w punktach 2 i 3 na podstawie art. 386 § 2 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i oddalił wniosek w tym zakresie.
Odnosząc się natomiast do zarzutów zażalenia zmierzających do wykazania, że błędnie Sąd Okręgowy zakwalifikował informacje dotyczące kosztów utrzymania burmistrza i marnotrawstwa wody w gminie, jako nieprawdziwe, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia.
Nie ma zwłaszcza uzasadnionych podstaw zawarta w zażaleniu kalkulacja, w której skarżący do łącznej kwoty wynagrodzenia brutto burmistrza 771.421 zł dodaje 241.618 zł, stanowiące jego zdaniem koszt poniesiony przez pracodawcę w związku z zatrudnieniem wnioskodawcy. Uczestnik sam bowiem uznaje, że na koszt ten składają się wyszczególnione składki, liczone od kwoty brutto wynagrodzenia, wynoszące 20,74%. Należy zaznaczyć, że na obecnym etapie strony są zgodne, że wynagrodzenie brutto burmistrza w spornym okresie wyniosło ok. 771.000 zł. W świetle twierdzeń uczestnika koszt pracodawcy nie wyniósł więc 241.618 zł, skoro wynagrodzenie zwiększone o powyższy procent, wynosi ok. 931.000 zł, a więc nie sięga miliona złotych. Dla rozstrzygnięcia zasadności zarzutu nie mają decydującego znaczenia zeznania skarbnika gminy Małgorzaty Krasko, bowiem zawierają one sprzeczność. Świadek ta zeznała, że koszty pracodawcy wyniosły 19,55%, co stanowiło 241.618,31 zł, tymczasem 19,55% od kwoty wynagrodzenia, co do której strony są zgodne, wynosi ok. 150.000 zł. Skarżący nie podważył natomiast skutecznie stanowiska, wynikającego z zeznań M. Kraśko, że koszt pracodawcy wyniósł 19,55%. Łącznie więc koszt pracodawcy wyniósł maksymalnie ok. 921.730 zł. Sąd Apelacyjny nie podziela przy tym stanowiska Sądu I instancji, że o kwocie prawie miliona złotych można mówić po przekroczeniu 900.000 zł. Od osoby rozpowszechniającej w kampanii referendalnej informacje, do których dostęp jest powszechny, należy bowiem wymagać precyzji, a nierzetelne informacje o wysokości wydatków ze środków publicznych niewątpliwie stanowią nieprawdziwe dane, o których mowa w art. 35 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym. O ile bowiem język debaty publicznej pozwala na stosowanie szerokiego zakresu środków retorycznych, ustawodawca nie dopuścił jakiegokolwiek przeinaczania czy wprowadzania w błąd co do faktów. Z tych względów użyte przez uczestnika sformułowanie o prawie milionie złotych przeznaczonym na utrzymanie burmistrza, nie było dostatecznie precyzyjne i nie odpowiadało rzeczywistości.
Należy także zauważyć, że autor ulotki posłużył się zwrotami o kosztach utrzymania burmistrza, wskazując jednak, że podana przez niego kwota nie obejmuje „dodatków”. Wskazuje to, że milion złotych wyniosły w istocie wynagrodzenia burmistrza, z wyłączeniem dodatkowych, okazjonalnych jego składników. Nie sposób uznać, że w odbiorca, do którego przekaz jest skierowany, zinterpretuje słowo „dodatki” jako ryczałt za dojazdy na terenie gminy, delegacje, rachunki telefoniczne, koszty odbytych szkoleń. Powyższe wydatki nie stanowią bowiem składnika wynagrodzenia, które można określić mianem dodatków, lecz stanowią koszt poniesiony przez pracodawcę, co do zasady nie stanowiący przysporzenia dla pracownika. Na marginesie należy zauważyć, że skarżący nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność swoich starań o ustalenie wysokości powyższych wydatków, mimo że niewątpliwie miał możliwość złożenia w tym zakresie wniosku o udostępnienie informacji publicznej.
Podobnie należy odnieść się do zarzutów skarżącego dotyczących informacji o marnotrawieniu w gminie wody. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że uczestnik oparł się o opublikowane statystyki o objętości wody sprzedanej oraz wody przeznaczonej na cele technologiczne w gminie. Uczestnik w niniejszym postępowaniu nie przeczył, że w pojęciu wody przeznaczonej na cele technologiczne mieści się woda przeznaczona do płukania sieci i wykorzystana przez straż pożarną. Takiej informacji udzielił uczestnikowi Stanisław Zamorski na sesji rady gminy w dniu 31 marca 2016 r. (k. 131-133 akt), skarżący mimo to nie przedstawił żadnych argumentów, które pozwalałyby ustalić, że woda ujęta w statystykach jako przeznaczona na cele technologiczne została zmarnotrawiona. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie mogą odnieść skutku zarzuty skarżącego dotyczące błędnego zakwalifikowania wody jako zużytej na cele technologiczne. Przedmiotem sporu nie była bowiem prawidłowość tej kwalifikacji, lecz ustalenie, czy woda przeznaczona na cele technologiczne może zostać uznana za wodę zmarnotrawioną, tj. niesprzedaną ze względu na niegospodarność odpowiedzialnych za to osób. W świetle dowodów przedstawionych przez uczestnika, który przed upublicznieniem swojego stanowiska winien był dysponować odpowiednim poparciem zarzutu marnotrawienia wody w opisanej ilości, nie było podstaw do uznania zarzutu za prawdziwy. Stanowisko skarżącego nie pozwala na uznanie, że oparł informację zawartą w ulotce, na jakichkolwiek rzetelnych źródłach.
Z tych względów zażalenie podlegało w powyższym zakresie oddaleniu jako bezzasadne na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.
Ze względu na częściowe uwzględnienie wniosku i zarzutów zawartych w zażaleniu Sąd Apelacyjny postanowił znieść wzajemnie koszty postępowania zażaleniowego na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.
Napisz komentarz
Komentarze